به گزارش «فرهیختگان»، از سال 2010 موسسه تحقیقاتی کردیت‌سوئیس (Credit Suisse Research Institute) به‌صورت سالانه گزارشی تحت‌عنوان «ثروت جهانی» را منتشر می‌کند که در گزارش پیش‌رو به بررسی برخی جزئیات آن پرداخته‌ شده است. گزارش «ثروت جهانی» که دربرگیرنده اطلاعات جامعی درمورد ثروت خانوارها در سطح است، نکات قابل‌تاملی دارد. براساس گزارش کردیت، در نیمه اول سال جاری میلادی از 400هزار و 180میلیارد دلار ثروت جهان، حدود 43.4درصد از آن دراختیار تنها یک‌درصد جمعیت جهان است. همچنین با تجمیع آمارها مشخص می‌شود 84درصد ثروت جهان دراختیار تنها 12درصد از جمعیت جهان است، این درحالی است که سهم نزدیک به 88درصد از جمعیت جهان از کل ثروت جهانی، تنها 16درصد است. این آمارها مواردی است که در سال 2019 نیز با مقداری تعدیل وجود داشته‌اند، اما تفاوت گزارش 2020 موسسه کردیت با گزارش‌های پیشین، بررسی آثار شیوع ویروس کرونا در تغییرات ثروت و همچنین دارایی‌های مالی و غیرمالی و میزان بدهی مناطق جغرافیایی جهان است. طبق بررسی‌های کردیت، کل ثروت جهان طی 6ماه منتهی به نیمه اول سال 2020 به حدود 400هزار و 180میلیارد دلار رسیده که نسبت به رقم پایان سال 2019 افزایش هزارمیلیارد دلاری (معادل رشد0.3درصدی) داشته است. پیش‌بینی کردیت تا قبل از شیوع ویروس کرونا این بوده که در نیمه اول سال 2020 این رقم به 407 هزار و 412 میلیارد دلار برسد که رقم فعلی فاصله 7.2هزار میلیارد دلاری با رقم پیش‌بینی‌شده دارد.

براساس آمارهای گزارش 2020 کردیت، بیشترین آسیب ویروس کرونا در مناطق دارای بیشترین فقرا یعنی در دو قاره آفریقا و آمریکای‌لاتین اتفاق افتاده است. عدم موفقیت دولت‌ها در کنترل شیوع ویروس، نبود حمایت‌های اجتماعی همچون بیمه‌های حمایتی و سهم بالای شاغلان بخش غیررسمی اقتصاد و همچنین عدم‌ حمایت مالی و تزریق منابع مالی و درکنار این موارد، کاهش ارزش پول ملی از دلایل کاهش ثروت در دو قاره ذکرشده است؛ اما گل سرسبد گزارش کردیت، تحولات رخ‌داده در کشور چین است که در نیمه اول سال جاری ثروت خانوارهای این کشور 3هزار و 468میلیارد دلار یا به‌عبارتی معادل 4/4درصد رشد داشته است. این رشد 4/4درصدی درحالی است که ثروت خانوارهای آمریکای‌لاتین کاهش نزدیک به 13درصدی و در آفریقا نیز این میزان کاهش 2.5درصدی را تجربه کرده است.

400هزار میلیارد دلار کل ثروت جهان

براساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی موسسه تحقیقاتی کردیت سوئیس، کل ثروت جهان طی 6 ماه منتهی به نیمه اول سال 2020 به حدود 400 هزار و 180 میلیارد دلار رسیده که نسبت به رقم پایان سال 2019 افزایش هزارمیلیارد دلاری(معادل رشد 0.3 درصدی) داشته است. این نکته لازم به ذکر است که پیش‌بینی موسسه کردیت این بوده که رقم مذکور در نیمه اول سال 2020 به 407 هزار و 412 میلیارد دلار برسد، اما همان‌طور که گفته شد در نیمه اول سال جاری ثروت جهان به 400 هزار و 180 میلیارد دلار رسیده که با رقم پیش‌بینی‌شده فاصله هفت‌هزار و 232 میلیارد دلاری دارد. این به این معناست که تحولات نیمه اول اقتصادها در جهان و ازجمله همه‌گیری کرونا موجب شده ثروت جهانی 7.2 تریلیون دلار نسبت به رقم پیش‌بینی‌شده کاهش یابد. موسسه کردیت در بخشی از گزارش عنوان کرده تاثیر همه‌گیر جهانی در ثروت خانوار در طول نیمه اول سال 2020 را براساس داده‌های مربوط به بازار سرمایه، قیمت مسکن، نرخ ارز و تغییرات تولید ناخالص داخلی جمع‌آوری و پردازش کرده است.

آمریکای شمالی 26 برابر آفریقا ثروت دارد

براساس آمارهای کردیت، الگوی تفکیکی ثروت خانوارها در جهان بسیار قابل‌تامل است، به‌طوری‌که در نیمه اول سال جاری میلادی، از کل 400 هزار و 180 میلیارد دلار ثروت جهان، نزدیک به 31 درصد (124 هزار میلیارد دلار) آن در اختیار خانوارهای آمریکای شمالی است. این درحالی است که سهم این قاره از کل جمعیت جهان حدود 4.7 درصد است. در رده دوم، کشورهای اروپایی درحالی 23.3 درصد از کل ثروت جهان (93 هزار و 370 میلیارد دلار) را در اختیار دارند که سهم این قاره از کل جمعیت جهان 9.6 درصد است. در ردیف سوم، چینی‌ها قرار دارند که با داشتن نزدیک به18.4 درصد جمعیت جهان، مالک 20.4 درصد از ثروت جهان (81 هزار و 446 میلیارد دلار) هستند. در ردیف چهارم، کشورهای آسیا و اقیانوسیه (بدون چین و هند) قرار دارند که با داشتن حدود 24 درصد جمعیت جهان، مالک حدود 17.6درصد ثروت جهان (70 هزار و 270 میلیارد دلار) هستند. در ردیف پنجم هند با داشتن 17.6 درصد جمعیت جهان، مالک 3.9 درصد از ثروت جهان (15 هزار و 555 میلیارد دلار) است. در ردیف ششم، کشورهای آمریکای لاتین قرار دارند که با داشتن 8.4 درصد از جمعیت جهان، سهم آنها از ثروت جهان حدود 2.7 درصد (10هزار و 831 میلیارد دلار) است.

در ردیف هفتم و پایانی نیز بیش از 40 کشور آفریقایی قرار دارند که به‌رغم داشتن 17.2 درصد از جمعیت جهان، تنها مالک 1.2 درصد ثروت جهان (چهارهزار و 683 میلیارد دلار) هستند. لازم به ذکر است درحالی قاره آفریقا با17.2 درصد جمعیت جهان تنها1.2درصد از ثروت جهان را در اختیار دارد که آمریکای شمالی با جمعیت4.7 درصدی خود مالک 31 درصد ثروت جهان است. این به این معناست که آمریکای شمالی با 3.6 درصد جمعیت کمتر از قاره آفریقا، 26 برابر کشورهای این قاره ثروت دارد. در بخش ثروت کل، طی نیمه اول سال جاری، عمده رشد حدود هزارمیلیارد دلاری ثروت جهان به واسطه افزایش سه‌هزار و 468 میلیارد دلاری چینی‌ها بوده است. درکنار چینی‌ها، ثروت هندی‌ها افزایش 246 میلیارد دلاری و ثروت آمریکای شمالی‌‌ها نیز افزایش 43میلیارد دلاری داشته است. اما طی این مدت ثروت آمریکای لاتینی‌ها کاهش هزار و 586 میلیارد دلاری داشته، در اروپا کاهش 919 میلیارد دلاری، در آسیا و اقیانوسیه کاهش 127 میلیارد دلاری و در آفریقا نیز کاهش 122 میلیارد دلاری تجربه شده است.

آفریقایی‌ها 11 برابر فقیرتر از جهان

بخشی از گزارش موسسه کردیت مربوط به ثروت سرانه یا wealth per adult است. ثروت سرانه عبارت است از ثروت به ازای هر بزرگسال که با ثروت به ازای هر فرد یا wealth per capita فرق دارد. همان‌طور که در بخش مناطق جغرافیایی یا قاره‌ها گفته شد، در اینجا نیز نابرابری کاملا مشهود است، چراکه آمارها نشان می‌دهد درحالی در نیمه اول سال جاری ثروت سرانه به ازای هر بزرگسال در جهان به 76 هزار و 984 دلار رسیده که این رقم برای بزرگسالان ساکن آمریکای شمالی حدود 444هزار و 792 دلار، در اروپا 158هزار و 165 دلار، در چین نزدیک به 74 هزار دلار، در آسیا و اقیانوسیه حدود 57هزار و 184 دلار، در آمریکای لاتین حدود 24هزار و 390 دلار، در هند حدود 17هزار و 419 دلار و در قاره آفریقا نیز حدود هفت‌هزار و 83 دلار است. سرانه ثروت بزرگسالان آمریکای شمالی 6 برابر میانگین سرانه ثروت بزرگسالان در جهان، 63 برابر میانگین آن در آفریقا، 26 برابر هند، 18 برابر آمریکای لاتین، هشت‌برابر آسیا و اقیانوسیه، 6 برابر چین و سه‌برابر اروپاست. همچنین مقایسه کم‌برخوردارترین قاره جهان با میانگین جهانی ثروت سرانه بزرگسالان نیز نشان می‌دهد رقم نزدیک به 77هزار دلاری ثروت سرانه بزرگسالان در جهان درحالی است که این رقم در آفریقا حدود هفت‌هزار و 83 دلار یا به‌عبارتی 11 برابر کمتر از میانگین جهانی است.

اما بررسی میزان تغییرات ثروت سرانه بزرگسالان طی نیمه اول سال جاری نیز نشان می‌دهد در آمریکای لاتین ثروت سرانه بزرگسالانه نسبت به پایان سال گذشته با بیشترین کاهش، حدود 13.4 درصد کم شده است. بعد از آمریکای لاتین، سرانه ثروت در آفریقا نیز کاهش 3.9 درصدی، در آسیا و اقیانوسیه و اروپا کاهش یک‌درصدی، در آمریکای شمالی کاهش 0.4 درصدی (کمتر از نیم درصد) در چین رشد 1.4 درصدی و در هند نیز رشد 0.7 درصدی را تجربه کرده است. بنابراین در سطح جهان ثروت سرانه بزرگسالان نیز کاهش 0.4 درصدی (کمتر از نیم درصد) را تجربه کرده است. درخصوص چین و هند استدلال این است که رشد اقتصادی در این کشورها و به‌ویژه در چین کمترین آسیب را از شیوع کرونا به خود دیده است. اما درخصوص کاهش قابل‌توجه ثروت سرانه در آمریکای لاتین و آفریقا نیز استدلال موسسه کردیت این است که عمده سقوط ثروت کل مربوط به کاهش ارزش پول ملی در این کشورها و مربوط به نرخ ارز است. همچنین پیامدهای شیوع کرونا در آمریکای لاتین و آفریقا بیشتر از آمریکای شمالی، اروپا و آسیا و اقیانوسیه بر کاهش ثروت سرانه بزرگسالانه اثرگذار بوده است.

برندگان و بازندگان کرونا

سه جزء اصلی ثروت جهانی را دارایی‌های مالی، دارایی‌های غیرمالی و بدهی‌ها تشکیل می‌دهند که رقم ثروت از حاصل جمع دارایی‌های مالی و دارایی‌های غیرمالی بعد از کسر بدهی‌ها حاصل می‌شود. بررسی آمارهای موسسه کردیت نشان می‌دهد در نیمه اول سال‌جاری دارایی‌های مالی جهان 790 میلیارد دلار افزایش یافته (رشد 0.3 درصدی)، دارایی‌های غیرمالی افزایش هزار و 125 میلیارد دلاری (رشد0.5 درصدی) داشته و بدهی‌ها نیز افزایش 913 میلیارد دلاری را تجربه کرده است. درمجموع دارایی‌های مالی و غیرمالی در جهان طی نیمه اول سال‌جاری افزایش هزار و 915 میلیارد دلاری را تجربه کرده که اگر 913 میلیارد دلار بدهی را از آن کسر کنیم، ثروت جهان در نیمه اول سال‌جاری افزایش هزار و 2 میلیارد دلاری را تجربه کرده است. گفته شد که این مقدار رشد ناچیزی درمقایسه با روندهای پیشین است، همچنین گفته شد که ازجمله دلایل اصلی این اتفاق، شیوع ویروس کرونا در کل جهان و کاهش ارزش پول ملی در آمریکای لاتین، آفریقا و برخی کشورها همچون ایران، ترکیه و... بوده است.

اما بررسی وضعیت دارایی‌هایی مالی و غیرمالی به تفکیک مناطق جغرافیایی نیز بسیار قابل‌تامل است، چراکه درخصوص دارایی‌های مالی، بیشترین کاهش مربوط به آمریکای لاتین با 12.5 درصد، آفریقا با3.1 درصد، اروپا با 1.4 درصد و آمریکای شمالی نیز 0.7 درصد بوده است. طی این مدت دارایی‌های مالی چینی‌ها رشد 7.3درصدی، در هند رشد 4.3 درصدی و در آسیا و اقیانوسیه نیز رشد 0.4 درصدی داشته است. درمجموع دارایی‌های مالی رشد 0.3 درصدی را تجربه کرده است. درخصوص دارایی‌های غیرمالی نیز بیشترین کاهش مربوط به آمریکای لاتین با 12.7 درصد، آفریقا با 2.6 درصد، اروپا با 0.4 درصد و آسیا و اقیانوسیه با0.1 درصد بوده است. همچنین در دارایی‌های غیرمالی نیز بیشترین افزایش مربوط‌به چین با 3.2 درصد، آمریکای شمالی با 2 درصد، هند 1 و درمجموع در جهان حدود 0.5 درصد بوده است.

درخصوص کاهش شدید دارایی‌های مالی و غیرمالی در آفریقا و آمریکای لاتین این موضوع بسیار نکته درس‌آموزی است که براساس آمارهای کردیت، کاهش قابل‌توجه این دارایی‌ها در دو قاره درکنار کرونا، ناشی‌از سطح پایین اقدامات دولت برای حمایت مالی از خانوارها و همچنین واکنش منفی بازار سرمایه به شیوع ویروس کرونا بوده است.

اما بخش سوم ترکیب ثروت، مربوط به بدهی‌هاست که براساس آمارهای کردیت، طی نیمه اول درمقایسه با پایان سال 2019 بدهی خانوارها در جهان 913 میلیارد دلار یا 1.7 درصد افزایش یافته است. طی این مدت بدهی خانوارهای چینی با افزایش 844 میلیارد دلاری بیشترین افزایش را تجربه کرده، در رتبه دوم کشورهای آسیا و اقیانوسیه قرار دارند که بدهی خانوارها افزایش 235 میلیارد دلاری داشته، در رتبه سوم هندی‌ها قرار دارند که بدهی آنها افزایش 30 میلیارد دلاری و در رتبه چهارم خانوارهای آمریکای شمالی قرار داشته که بدهی آنها افزایش 28 میلیارد دلاری داشته است. بدهی خانوارهای آمریکای لاتین کاهش 172 میلیارد دلاری و بدهی خانوارهای آفریقایی و اروپایی نیز کاهش 26 میلیارد دلاری را طی این مدت تجربه کرده است.

گرچه بدهی خانوارها بیشتر از دارایی‌های مالی و دارایی‌های غیرمالی رشد کرد، اما آمارهای کردیت نشان می‌دهد این افزایش کمتر از پیش‌بینی سال گذشته است که احتمالا نشان‌دهنده پس‌انداز ناخواسته خانوارها به‌ویژه خانوارهای با درآمد بالاتر است که فرصت‌های خرید، سرگرمی و سفر آنها با شیوع ویروس کرونا به‌شدت محدود شده است. در انتهای دیگر طیف درآمد، افرادی که بیکار شدند یا دچار افت درآمد شدند، به‌احتمال زیاد پس‌انداز خود را کاهش داده یا بدهی بیشتری متحمل شده‌اند، به‌ویژه در کشورهایی که از حمایت مالی دولت برخوردار نیستند.

افزایش 5 میلیونی تعداد میلیونرها

براساس گزارش نیمه اول سال‌جاری موسسه کردیت، در سال 2010 در سطح دنیا 13 میلیون و 883 هزار نفر ثروتی بالاتر از یک میلیون دلار داشته‌اند که این میزان با رشد 273 درصدی به 46 میلیون و 792 هزار نفر تا پایان سال گذشته رسیده است. اما این تعداد در نیمه اول سال‌جاری نیز باوجود شیوع همه‌گیری ویروس کرونا، رشد نزدیک به 11 درصدی داشته و تعداد میلیونرها از 46 میلیون و 792 هزار نفر با افزایش 5 میلیون و 108 هزار نفری به 51 میلیون و 900 هزار نفر رسیده است. از مجموع میلیونرهای جهان، 43 درصد آنها در آمریکای شمالی، 1.5 درصد در آمریکای لاتین، 1.6 درصد در هند، 28 درصد در اروپا، 9.5 درصد در چین، 16 درصد در آسیا و اقیانوسیه و کمتر از0.5 درصد نیز در آفریقا قرار دارند. در لیست مذکور آمریکا با بیش از 20 میلیون و 656 هزار نفر (نزدیک به 40 درصد)، کماکان بالاترین تعداد میلیونرها (برحسب دلار) را دارد، پس از آن چین با نزدیک به 4.9 میلیون نفر میلیونر (9.5 درصد)، رتبه دوم و ژاپن نیز با 3 میلیون و 373 هزار (6.5 درصد)، در رتبه سوم قرار دارد. آلمان با نزدیک به 2.5 میلیون نفر، کانادا با 1.5 میلیون نفر، اسپانیا با یک میلیون و 90 هزار نفر، هلند با 934 هزار نفر، سوئیس با 882 هزار نفر، هند با 830 هزار نفر و برزیل با 311 هزار نفر، بیشترین میلیونرها را در جهان داشته و در رتبه‌های چهارم تا دهم قرار دارند.

84 درصد ثروت جهان در اختیار 12 درصد

کردیت بیان می‌دارد درحالی که ارزیابی سریع تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا بر نابرابری ثروت جهانی خیلی زود است، اما نکته قابل تامل اینکه طی این مدت بر تعداد میلیونرها بیش از 5 میلیون نفر افزوده شده است که این وضعیت می‌تواند در افزایش نابرابری موثر باشد. کردیت در ادامه با استناد به آمارهای مختلف ادعا می‌کند یکی از نتایج جالب توجه شیوع ویروس کرونا، کاهش نابرابری در بزرگ‌ترین اقتصاد جهان یعنی آمریکاست. به نظر می‌رسد یکی از دلایل این اتفاق، کمک‌های حمایتی دولت از خانوارهای آمریکایی باشد. اما نتایج تلخ آن هم، اینکه در کشورهایی که کمک‌های دولتی انجام نشده و شیوع ویروس کرونا کنترل نشده، افراد کم‌مهارت، اقلیت‌ها، جوانان و مشاغل کوچک از این آسیب رنج برده‌اند. در سویی دیگر، در همین کشورها صنایع وابسته به بخش بهداشت و درمان(تولید کالا و خدمات) در دوره همه‌گیری از مزایای کرونا بسیار بهره‌مند شده‌اند.

 اما از این موارد که بگذریم، آمارهای هرم ثروت نیز بسیار جالب توجه است. براساس تقسیم‌بدنی کردیت، بزرگسالان در جهان به لحاظ برخورداری از ثروت در چهار پایه درآمدی تقسیم‌بندی شده‌اند که در راس هرم افراد بالای یک میلیون دلار(دلار آمریکا) قرار دارند. در ردیف دوم بزرگسالان در پایه درآمدی بین 100 هزار تا یک میلیون دلار قرار دارند، در ردیف سوم بزرگسالان در پایه درآمدی 10 هزار تا 100 هزار دلار قرار دارند و در پایه هرم نیز افراد با پایه درآمدی کمتر از 10 هزار دلار واقع شده‌اند. براساس آمارهای کردیت، از مجموع 400 هزار و 180 میلیارد دلار ثروت جهان در نیمه اول سال جاری، یک درصد از جمعیت جهان که حدود 51 میلیون و 900 هزار نفر هستند، حدود 173 هزار و 3 میلیارد دلار یا به عبارتی حدود 43.4 درصد از ثروت جهان را در دست دارند(گروه اول در راس هرم). در ردیف دوم هرم ثروت، 590 میلیون نفر یا به عبارتی 11.4 درصد از جمعیت جهان قرار داشته که کل ثروت این افراد 161 هزار و 800 میلیارد دلار یا به عبارتی 4.5 درصد از کل ثروت جهان است. در ردیف سوم، یک میلیارد و 754 میلیون نفر از جمیعت جهان یا به عبارتی حدود 34 درصد جمعیت جهان واقع شده‌اند که این افراد حدود 58 هزار و 600 میلیارد دلار یا به عبارتی 14.7 درصد از کل ثروت جهان است. در پایه هرم نیز دو میلیارد و 768 میلیون نفر یا به عبارتی53.6 درصد از جمعیت جهان واقع شده‌اند که سهم آنها از ثروت جهان حدود پنج هزار و 4 میلیارد دلار یا به عبارتی معادل 1.4 درصد است.

به عبارتی ساده اگر ثروت گروه اول و دوم را با هم تجمیع کنیم، 12.4 درصد از جمعیت جهان از 400 هزار و 180 میلیارد دلار ثروت جهان، حدود 335 هزار و 100 میلیارد دلار آن را در اختیار دارند که این میزان معادل نزدیک به 84 درصد ثروت جهان است. در سویی دیگر نیز، حدود 87.6 درصد از جمعیت جهان از کل 400 هزار و 180 میلیارد دلار ثروت جهان، تنها 64 میلیارد دلار آن را که معادل حدود 16 درصد کل ثروت جهان است، در اختیار دارند. اما مقایسه گزارش جدید کردیت با گزارش سال گذشته نشان می‌دهد طی این مدت تعداد میلیونرها یا راس هرم افزایش حدود 5 میلیون نفری داشته، گروه دوم افزایش 91 میلیون نفری، گروه سوم افزایش 93 میلیون نفری داشته و گروه چهارم نیز کاهش 115 میلیون نفری را تجربه کرده است. در مقایسه با اولین گزارش این موسسه که مربوط به سال 2010 است، تعداد میلیونرها از 0.5 درصد کل جمعیت جهان به یک1 درصد رسیده است. گروه دوم از 7.5 درصد جمعیت جهان به 11.4 درصد رسیده، در گروه سوم سهم این گروه از23.5 درصد به 34 درصد رسیده و گروه چهارم نیز از 68.4 درصد به 53.6درصد رسیده است.

* نویسنده: مهدی عبداللهی، دبیر گروه  اقتصاد